Juul Filliaert verbleef tijdens WO 1 in de Panne als uitgever en redactiesecretaris van de oorlogskrant “De Belgische Standaard”. Dichtbij in het College van Veurne was Joe English actief als secretaris bij het “Secretariaat van de Katholieke Vlaamse Hoogstudenten”. Er was een goede verstandhouding tussen de twee secretarissen, journalist Juul en kunstschilder Joe. Zoals wij Samuël De Vriendt in de vorige nieuwsbrieven (38>42) zijn persoonlijke herinneringen aan Joe lieten vertellen, zo geven wij nu het woord aan de kleinzoon van Juul in deze en volgende extra lange nieuwsbrief. Van uit de schatkamer van zijn familiearchief vertelt Luc Filliaert over zijn grootvader Juul en Joe English: “Een ontmoeten op het canvas van de tijd”. Het werd een ontroerend verhaal over een vriendschap die door de oorlogsomstandigheden abrupt werd afgebroken.

Noteer alvast in uw agenda: woensdag 9 november om 20u lezing over “Heldenhuldezerkjes, mythe en werkelijkheid” door Peter Verplancke, conservator Museum Aan de IJzer. Met beeldmateriaal van de Heldenhuldezerken in de Brugse regio door Sam Vanoverschelde, met medewerking van Lambert & Linda Renette (VOS).
Locatie: de abdijkerk van Spermalie, Snaggaardstr. 9, 8000 Brugge. Een organisatie van Davidsfonds regio Brugge, in het kader van “de nacht van de geschiedenis”. In samenwerking met VOS regio Brugge en onze vzw Joe English,kunstschilder. In deze kloosterkapel kan men de merkwaardige Kruisweg (1936) van Samuël De Vriendt bewonderen.

Met onze Ierse roots huldigen we graag deze dag. Niets beters dus dan een verse Nieuwsbrief om dat te ondersteunen. Nummer 43 van Jaargang 14 al! We danken dan ook de vele steungevers die dit werk mogelijk maken.

In deze editie gaan we op zoek naar het verhaal achter het prachtige portret ‘het meisje met de blauwe ogen’ en vertellen we wat meer over een schenking die we mochten ontvangen: tien verloren gewaande originele tekeningen van Joe uit zijn periode in het kamp van Brasschaat, augustus tot oktober 1914. Waarbij onder meer een portret van Valerius De Saedeleer dat een historische waarde kan hebben voor zijn biografie.

“Na WO 2 was er één groot doel en groot besef: dit nooit meer. Er werd een nieuwe wereldorde ingesteld. Loopt dat hele Vredesproject vandaag ten einde? In elk geval moeten wij de moed erin houden en moet ieder op zijn manier strijd voeren.” (Geert Mak, in gesprek met Alicja Gescinska)

Met deze nieuwsbrief sluiten wij een tweede coronajaar af. Het is meteen ook de afronding van een zesdelige reeks over de herinneringen aan een hechte vriendschap. Bij de herdenking van onze dierbare overledenen vraagt men soms: “Gelooft gij in een voortbestaan na dit leven?” of “Zullen wij hen terugzien?” De herinneringen van Samuël De Vriendt aan Joe English geven ons een antwoord: wij zullen verder leven in de herinneringen van onze familie en vrienden over de dood heen.

In aansluiting bij de Kerst- en Nieuwjaarsfeesten die ‘en sourdine’ zullen verlopen, stelden wij een suite samen van variaties op het thema: “Onze Lieve Vrouw van de IJzer”. Omwille van de verwantschap tussen het schilderij van Joe en “Kerstnacht aan de IJzer” van Samuël nemen wij zijn woorden over als eindejaar- wens: “Moge dit schilderij, dat met veel liefde werd bewerkt, de Vredesgedachte meer en meer verspreiden over ons Volk…”

Met deze Nieuwsbrief bereiken wij vandaag meer dan duizend kunstvrienden. Wij weten echter dat niet iedereen beschikt over een digitaal medium. Daarom bezorgen wij nog altijd een versie op papier aan een vijftigtal personen die ons uitdrukkelijk verzoeken om contact te houden en die ons verhaal willen volgen. Graag doen wij dan ook beroep op uw solidariteit en verzoeken u een jaarlijkse bijdrage van 15 € te storten, zodat wij de Nieuwsbrieven kunnen blijven bezorgen. De return? U maakt het mogelijk dat allen betrokken blijven bij de Kunstvrienden van Joe English en Elisa Goedemé. Dank voor uw steun op rek.BE03 1210 4055 6384 met vermelding ‘Nieuwsbrief Joe E. 2022’

De twee verhalen in deze nieuwsbrief over Elisa Goedemé en Joe English, hebben op het eerste gezicht niets met elkaar te maken. Elk verhaal op zich maakt deel uit van een levenspuzzel, het ene toont hoe Elisa opgroeide in Antwerpen. Het andere hoe Joe zijn studies om kunstschilder te worden na Brugge verder kon zetten in Antwerpen. Is het niet wonderbaar hoe het levenspad van twee jonge mensen elkaar konden kruisen om dan samen een weg te vervolgen in de kunstwereld?

Voor de reconstructie van de jeugdjaren van Elisa Goedemé is het ontbreken van biografische gegevens soms frustrerend. Anderzijds is het een uitdaging om met deze beperking verder te gaan. Een fictief verhaal wensen wij niet te brengen. Wel is het een boeiende onderneming om met weinig materiaal op ontdekkingstocht te gaan naar het leven en werk van die bijzondere vrouw. Wie was zij en hoe kon zij de steun en toeverlaat worden van een echtgenoot die na zijn overlijden een fictief personage zou worden, een icoon van de Vlaamse Beweging?

In 1890 schreef Joris De Bom in de inleiding van zijn zangboek, Vlaamse liederen voor de lagere school:

“Het schoonheidsgevoel helpen ontwikkelen, bij middel van reine poëzie en gemoedelijke muziek, en aldus de kinderen opleiden tot fijner voelen, hun voor later een tintje van hoger geestesleven doen te verkrijgen… is een ideaal.” Deze formulering was typisch voor het opvoedings- en onderwijsklimaat in de jaren 1880-1900 waarin Elisa opgroeide. Kunnen wij ons dit idealisme vandaag nog voorstellen? Onze jongeren doorbreken met hun muziek een tijd van sociaal isolement door de coronapandemie. Hun mentale en emotionele gezondheid mag echt wel een nieuwe prioriteit worden in onze samenleving.

Toen Karel Goedemé 50 jaar werd huldigde journalist-componist René Vermandere zijn vriend in 1893 met een “Gelegenheidslied – voor bewezen diensten aan goede werken”. Dankzij dit lied kunnen wij u laten kennis maken met de Antwerpse schoonvader van Joe English. Tevens willen wij met onze veertigste (!) Nieuwsbrief postuum hulde brengen aan een verdienstelijke Vader en Grootvader. Tijdens en na WO I was hij een rots in de branding voor zijn dochter Elisa en haar twee kinderen, Lieve en Raf. Het is de start van een reeks bijdragen die wij aan elkaar schakelen tot het levensverhaal van Elisa Goedemé.

Gescheiden van zijn vrouw en kinderen wilde Joe in het rampzalige oorlogsjaar 1917 terug naar Brugge. Een handgeschreven getuigenis van Samuël De Vriendt toont ons hoe heftig dit verlangen was. Door de vruchtbare samenwerking met het familiearchief De Vriendt kunnen wij de reeks “herinneringen van Sam aan Joe” verderzetten in deze dertiende jaargang.

Wij wensen u alvast een zonnige Vlaamse Feestdag en een corona-vrije vakantieperiode toe met familie en vrienden. Veel leesgenot en maak kennis met enkele reacties van onze kunstvrienden.

Tweeduizend jaar geleden beleefde het Joodse volk een drama. Jezus de profeet die men “de zoon van God” en “de koning der Joden” noemde, werd ter dood veroordeeld. Tijdens de komende weken wordt deze historische gebeurtenis in de christelijke traditie herdacht. Kunstenaars als Joe English hebben dit momentum vastgelegd.

Honderd jaar geleden beleefden onze grootouders de éérste wereldoorlog. Op het thuisfront namen de vrouwen het voortouw om te overleven. De mannen uit de actieve bevolking vochten aan het vijandige front. Kameraadschap hield hen overeind. In deze nieuwsbrief getuigt Samuël De Vriendt over deze verbondenheid.

Vandaag worden onze omgangsvormen tot op anderhalve meter geregeld. “Wanneer krijgen wij ons normale leven terug?” Maar de regels nu loslaten zou ons een vals beeld geven. Wat deze crisis ons duidelijk maakt is dat wij gehinderd worden in onze sociale omgang. Het virus zou toch verder blijven rondspoken en onheil aanrichten. Niet alleen de jongeren moeten perspectief krijgen. De pandemie daagt elk van ons uit om in verbondenheid niet alleen om te gaan met beperkingen maar ook met mogelijkheden. Met onze nieuwsbrieven willen wij een bijdrage leveren om het draaglijker te maken.

In dit nieuwe nummer, 39 ondertussen, vind u een zesde aflevering in de reeks ‘kunst in tijden van corona’ en gaan we verder in op de herinneringen van Sam De Vriendt aan Joe English.

De eerste sneeuw in dit nieuwe jaar 2021 gaf ons inspiratie om twee sneeuwlandschappen van Joe English voor te stellen in onze reeks “kunst in tijden van corona”. Wij bevinden ons met Joe in Veurne ten tijde van de harde winter 1916-1917. Zelfs tijdens de moeilijke oorlogsjaren werd er gefeest. Zo vierden bijvoorbeeld de vele leden van de Paulinakring hun Lentefeest in 1917 naar aanleiding van het éénjarig bestaan van deze vereniging. Het is voor ons meteen de start van een reeks herinneringen van Samuël De Vriendt aan Joe English.

Wij bevinden ons tijdens deze winterdagen in een strijd tegen een onzichtbare vijand. Maar het grote verschil is dat wij niet kunnen feesten met familie en vrienden. Door ons verplicht isolement krijgen wij wel andere kansen. Wij redden ons elk in eigen bubbel met praten, aanraken, verzorgen, spelen, eten en drinken, rituelen en wandelingen, lezen en schrijven, werken en… zingen over corona zoals de dames over hun ‘troostengel Paulina’.

In de hoop dat “het gewone leven zich zal kunnen herstellen”.
Beste kunstvriend, via deze nieuwsbief willen wij u persoonlijk bedanken voor de vele welgemeende wensen in dit coronatijdperk. Het gaat u verder goed, hou het veilig en tot weerziens.

Na vier Corona-nieuwsbrieven geïllustreerd met schilderijen van Joe English, zijn wij blij onze Kerst- en Nieuwjaarswensen te mogen aanbieden met het mooie werk van gast-kunstschilder Samuël De Vriendt. Als goede vriend van Joe bleven zij ‘broeders in de kunst’ over de dood heen. Samuël steunde de familie English- Goedemé om Joe’s kunsterfenis te bewaren.

De drie koningen zijn de archetypen voor allen die zoeken naar aangepaste geneesmiddelen en behandelingen tegen het corona-virus. Zoals u in deze nieuwsbrief kunt lezen heeft het virus ook in ons netwerk slachtoffers gemaakt. Wij houden afstand zoals de drie koningen, maar blijven cultureel verbonden met hetzelfde doel: onze mentale en fysieke gezondheid in 2021.

Op donderdag 6 augustus 2020 wapperden twee vlaggen aan de grote toegangsdeur tot het Stadhuis van Brugge. Precies 75 jaar geleden werd Hiroshima verwoest door de atoombom “Little Boy”. Vier dagen later op 9 augustus volgde de tweede bom, Nagasaki onderging hetzelfde lot. De Burgemeester en schepenen van Brugge betonen hun solidariteit met de bewoners van de steden die in deze apocalyps terecht kwamen. Het Stedennetwerk “Mayors for Peace” doet over de ganse wereld een oproep tot Vrede: “Nooit meer oorlog”. Het embleem van deze Vredesbeweging is de Japanse Gynkgo-boom. Het blad van deze boom zal als een kunstzinnige zilveren Vredes-award verwerkt worden. Deze ‘award’ wordt uitgereikt aan een actieve organisatie die werkt aan kleine Vrede in onze omgeving. Onze Brugse Burgemeester zal deze prijs overhandigen op dinsdag 15 september 2020 aan één van de kandidaten die werden voorgesteld door het Brugse Vredesplatform. Dit moment van erkenning is tevens een aanloop naar de Vredesweek die doorgaat van zaterdag 19 september tot en met vrijdag 2 oktober. https://www.brugge.be/diversiteit-en-noord-zuidbeleid

Ook in Diksmuide zullen er op zaterdag 5 en zondag 6 september tientallen vlaggen wapperen bij de Paxpoort en rondom het Memoriaal van de Vlaamse Gemeenschap, de IJzertoren. Het zal precies 100 jaar geleden zijn dat een groep Vlaamse burgers te Veurne samen kwamen om voor de éérste maal de vele doden te herdenken van de eerste Wereldoorlog op 4 en 5 september 1920. Deze hulde werd geconcentreerd rond een concrete persoon de kunstschilder en frontsoldaat Joe English. Het zou de opstart worden van de jaarlijkse IJzerbedevaart-traditie. Er werd een comité gevormd waaraan een netwerk van Vlaamse verenigingen konden participeren. Naast de herdenking van de oorlogslachtoffers werd het een pleidooi voor Vrede en Verdraagzaamheid. Het embleem van deze Vredesbeweging is de rode of witte klaproos en de blauwe korenbloem.  In vier talen werd “Nooit meer Oorlog” gebeiteld in de muren van het Memoriaal aan de IJzer.  Zie onze recentste Nieuwsbrief 35-36.  

IOmwille van de corona-maatregelen zal het verloop van de herdenking 100 jaar IJzerbedevaarten gedeeltelijk digitaal aangepast worden. Het aantal deelnemers aan het colloquium op zaterdag 5 september “Klaar voor de Toekomst” wordt beperkt. Wie dit wil bijwonen moet zo vlug mogelijk een reservatie aanvragen bij het secretariaat aan de IJzer. Op zondag 6 september gaat de 93^ste IJzerbedevaart door om 11u op de IJzerweide. Daaropvolgend zal in de loop van de namiddag te Steenkerke bij Veurne een bezinningsmoment en bloemenhulde gehouden worden op de militaire begraafplaats, als herdenking aan alle gesneuvelde frontsoldaten. Muzikale omlijsting wordt verzorgd door Willem Vermandere. Ook voor deze activiteit is inschrijven noodzakelijk via www.aandeijzer.be,     www.100jaarijzerbedevaarten.be of  www.vosnet.org!

De Mens op zoek … naar Vrede !

Ja beste kunstvriend, naar wat zoeken wij eigenlijk? Wat betekent Vrede voor u? Is het meer dan een verafgelegen geopolitiek ideaal? Zijn in tijden van Corona onze persoonlijke fysieke en psychosociale kwetsbaarheid even belangrijk? Vinden wij dan ons streven naar ‘gezond’ samenleven niet minstens even belangrijk? 

Laat het ons weten!

Wanneer je als vrijetijdsbesteding graag in een koor zingt is het echt jammer dat dit vandaag niet meer kan. Maar als zingen je beroep is, dan is deze tijd van verplichte sociale afstand een zware dobber om te verwerken. Ook al heb je het gebrekkige kunstenaarsstatuut in deze moeilijke tijden. Waarom werden onze cultuurmakers in de voorbije jaren zo ondergewaardeerd? Vandaag stellen wij nochtans vast dat musiceren een belangrijke preventieve factor kan zijn voor de Volksgezondheid. Niet alleen voor ons fysiek welbevinden, jawel ook voor het ontwikkelen van onze geestelijke gezondheid.

Zoals het ontwikkelen van empathie, het vermogen om ons in te leven in de muziek van een componist, zanger of pianist. “Een oefening in menselijkheid” noemt Alicia Gescinska deze vorm van preventieve geestelijke gezondheidszorg in haar essay (De Bezige Bij, 2019, 126blz.). Door dit empathisch vermogen ervaren muzikanten en hun publiek een sterke verbondenheid.

Kunstschilders hebben het talent en het vakmansschap om dit samenhorigheidsgevoel te visualiseren. Door de horizontaliteit van het schilderij straalt het een rustige sfeer uit. Aan de linkerzijde staat Elisa Goedemé, echtgenote van de kunstschilder tussen het partituurrekje met “bloemen in een Delftse vaas” en de pianiste. Fier rechtop in een lichtblauwe jurk zingt zij een kunstlied en volgt haar partituur over de schouder van haar begeleidster, Bertha Van Oye, haar vriendin en leerling. Haar wit breeduitvallend feestelijk kleed in contrast met de gesloten zwarte vleugel vormen het visuele centrum van het schilderij. Wat vertolken beide dames in dit art-nouveau decor voor het onzichtbare publiek?

Aan de rechterzijde lezen wij het antwoord op onze vraag: boven de piano hangt met een krans gelauwerd, het dodenmasker van Peter Benoit. Hij werd in de tweede helft van de 19de eeuw “de Vader van de muziek voor het Vlaamse volk” genoemd. Tegen de vleugel aangeleund in haar zwart kloosterhabijt, geniet de zus van de componist van het musicerende duo. Wij mogen aannemen dat tijdens dit huisconcert ten huize van Dr. Rubbrecht in Brugge, een kunstlied van Benoit werd uitgevoerd. Elisa studeerde immers zang en piano aan de Vlaamse Muziekacademie van Antwerpen toen P. Benoit er leraar en directeur was. Op een kunstzinnige manier brachten de kunstschilder, de kunstzangeres en hun publiek hiermee een eerbetoon aan de grote musicus die in 1901 overleed.

Welk lied stond er bij dit herinnerings-moment op het programma? In het kader van vaderdag op 14 juni, opteren wij in het Covid-19-tijdperk voor “Mijn Moederspraak” uit 1889. Een uit het Duits hertaald gedicht van Klaus Groth en op toon gezet door Benoit. In de vijfde en zesde strofe lezen wij de verzen “… en zegt iemand spontaan ‘mijn Vader’ dan klinkt het mij als een bede: geen boze wereld meer, en alles komt weer goed…”

Onze wens voor Vaderdag: wij hopen dat koorzingen en musiceren zo spoedig mogelijk kan heropstarten mits aanpassingen, zoals met een kleine bezetting in een goed verluchte omgeving met voldoende tussenruimte… probeer het alvast in je huiselijke kring,

Vriendelijke groeten van Piet De Baere en Co English