Wij bieden u een uitgebreide extra Nieuwsbrief aan: lustrum-nummer 50. Speciaal gewijd aan Elisa Goedemé, echtgenote en muze van Joe English. Tot aan onze tentoonstelling “Joe’s kunst” in 2008 te Diksmuide, stond zij in de schaduw van de talentvolle kunstschilder die tot IJzersymbool werd gepromoveerd. Uit het levensverhaal van Elisa Goedemé blijkt duidelijk dat zij niet enkel de muze en echtgenote was van Joe, maar zelf ook de ambitie had om een kunstzinnig leven te leiden als zangeres en pianiste. Zo jammer dat er in die tijd nog geen opnames werden gemaakt van haar optreden, maar dankzij de bewaarde programma’s en partituren geven wij u een beeld van haar muzikaal talent. Na WO I speelde zij ook een rol in het ontstaan van de IJzerbedevaarten en in de ontluikende Vrouwenbeweging.

Dit feestnummer bevat naast de biografie van Elisa ook afbeeldingen en documenten, evenals portretten en familiale taferelen geschilderd door haar echtgenoot.

Wij hielden het ook niet voor mogelijk, maar onverwacht dook een onbekend werk op van Joe English. Op een kamerwand in de Antwerpse Kunstacademie waar Joe studeerde begin vorige eeuw, ontdekten wij een onbekend humoristisch zelfportret! Deze recente ontdekking bracht ons terug naar het jaar 1904 waarin hij deelnam aan de Romeprijs.

Gezien de huidige oorlogsomstandigheden aan de rand van Europa is het thema van 1904 “L’Art et la Paix…” “Kunst en Vrede” brandend actueel. De geopolitieke situatie was toen ook gespannen. Frankrijk en Groot- Brittanië sloten de “Entente cordiale” over hun kolonies tegen de Duitse expansiedrang. Drie jaar later in 1907 sloot Groot Brittanië een verdrag met Rusland, over Afghanistan, Indië en Iran. Beide overeenkomsten werden echter de bron van wereldoorlog I. Hopelijk komt er morgen een overeenkomst die tot Vrede kan leiden in Oekraïne en ook in Gaza. “Vrede impliceert de moeilijke en precaire kunst van het leven respecteren en samenleven met vijanden…” (A. Fr. De SA).

Deze nieuwsbrief is beperkt van omvang en inhoud. De volgende aflevering wordt een uitgebreid lustrum- nummer. In 1904 leerden Elisa Goedemé en Joe English elkaar kennen in Antwerpen. Zij huwden in 1910 en woonden in Brugge. Maar in 1914 ontplofte de geopolitieke grote vrede door WO I, de kleine vrede in het kunstenaarsgezin English-Goedemé was echter van korte duur…

Op Vrouwendag 8 maart 2024 titelde een kwaliteitskrant: “Vrouwen zijn nog steeds een blinde vlek op Wikipedia”. Wij opteerden alvast om deze lacune aan te vullen met een wetenschappelijk betrouwbare partner, het ADVN. Daarom nemen wij in deze nieuwsbrief het lemma over dat wij voor de Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging opstelden met een korte levensbeschrijving van Elisa Goedemé. Met dank aan de redactie voor hun bereidwillige medewerking.

Zoals u kon lezen in onze vorige nieuwsbrieven is ook het levensverhaal van Elisa rijker aan verhalen dan men in een zakelijk lemma verneemt. Daarom gaan wij verder met enkele herinneringen aan een van haar eminente muziekleraars Jan Blockx, later directeur van de Antwerpse muziekacademie. Ook in Brugge kreeg Elisa contact met belangrijke vrouwen o.a. met Bertha Van Oye, dochter van Gustaaf Van Oye en Anna-Catharina Schmitz. Zij was de echtgenote van Dr. Raphaël Rubbrecht. Joe kreeg als kunstschilder opdrachten van de familie. Zie het portret van Anna-Catharina dat wij bespreken in deze nieuwsbrief.

Kent u de Roets? De weekkalender die sinds 2005 het geheugen vormt van de Lage Landen? Over markante mensen en met hun historische verhalen. De editie 2024 werd opnieuw samengesteld door een team van medewerkers aangevuld met tips van vele lezers. Wij zijn fier dat Elisa Goedemé aan de beurt is, zoals reeds in vroegere jaargangen het verhaal verscheen van haar vader Karel Goedemé en haar echtgenoot Joe English. Haar beurt komt in week 37 van 9 tot en met 15 september 2024. Een week na de zoveelste IJzerbedevaart, “Als Muze van Joe English ijverde Elisa Goedemé ervoor om zijn teken- en schilderkunst te laten waarderen. Haar muzikaal talent stelde zij ten dienste van het Vlaamse kunstlied” (Jo Vranckx). Aan de hand van diverse documenten en partituren uit het familiearchief zullen wij een impressie geven van de liederenschat die zij vertolkte tussen 1902 en 1926

In deze nieuwsbrief hebben wij verder aandacht voor recente publicaties waarin Jules Filliaert, Samuël De Vriendt en Joe English aan bod komen. Verschillende auteurs leverden vernieuwende bijdragen. Tegen einde van dit jaar verwachten wij de digitale encyclopedie van de Vlaamse Beweging waarin zij uitgebreid aan bod komen. Wij kijken ernaar uit. Zoals naar het Licht dat ons hopelijk VREDE zal brengen in 2024.

Vanaf deze 15de jaargang zetten wij het levensverhaal van Elisa Goedemé verder in de kijker. In dit nr. 46 reconstrueren wij haar muzikale opleiding in het Koninklijk muziekconservatorium van Peter Benoit en aan de Vlaamse Opera van Antwerpen. Kort na haar overlijden verschenen in 1926 tal van bijdragen over Elisa in kranten en tijdschriften. Heel recent konden wij een persknipsel verwerven met een in memoriam over haar als echtgenote van Joe English, moeder van Lieve en Raf en haar engagement in de Vlaamse Muziek.

“… Mevr. English is iemand die haar deel heeft gehad in de Vlaamsche Beweging. Talentvolle kunstziel als zij was ging hare liefde tot de Vlaamsche muziek. Zij was een der apostelen van het Vlaamsche lied. Benoit, Tinel, De Boeck, Van Hoof, Ryelandt, Mestdagh, enz., deed zij Vlaanderen door kennen. Hoeveel maal trad zij niet op in liederavonden? … In de laatste dagen had zij nog aanvaard het lied “De Vlaamsche Bedevaart naar den IJzer “van Jef Van Hoof aan de Vlamingen van Brugge aan te leren. Als leidster van het koor “Vrouwenadel” bracht zij dit koor op een peil dat het met recht doorging als het sterkste koor van de stad … De onvergetelijke Bach-avond, het stoute stuk, was een succes als alle voorgaande…”

Het is onze ambitie om haar levensverhaal zo nauwgezet mogelijk op te roepen. Zonder te vervallen in een hagiografie. Met empathie maar niet te veel. Geen dorre opsomming van gebeurtenissen en feiten. Maar een visie op de persoon in haar kunsthistorische context. Een bijdrage tot de actuele studies over de rol van de vrouw in de kunst. Dit thema mag u verwachten van nr. 46 tot 50. Veel leesgenot!

In dit nummer vertelt Luc Filliaert ons het vervolg van de “Een ontmoeten op het canvas van de tijd” tussen Joe English en Juul Filliaert tijdens WO I. (deel2)

Wij hebben ons intussen voorbereid op drie verdere ontwikkelingen. Van uit de redactie van de Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (DEVB) kregen wij de eervolle opdracht om het lemma over Joe English op te stellen. De tekst was klaar op 31 augustus, de sterfdatum van Joe. Daarnaast is de redactie ingegaan op ons voorstel om ook een bijdrage te schrijven over Joe’s echtgenote Elisa Goedemé.

Dankzij Guido en zus Magda Goedemé mochten de families ‘Goedemé en English‘ elkaar na vele jaren voor het eerst ontmoeten. Op zaterdag 8 oktober presenteerden wij in de cultuurkapel van Brasschaat een lezing over het werk van Joe en Elisa, met daarnaast een fotoverslag: meer dan 100 jaar familieleden en aanverwanten, plots werden wij één grote familie English-Goedemé.

Samen met de leden van VOS regio Brugge werd er tenslotte een tentoonstelling georganiseerd van 7 tot 20 november, met aansluitend een lezing en de herfstwandeling naar de Heldenhuldezerkjes. In regio Brugge staan er een 20tal verspreid, waarvan 8 monumentjes “met kop en schouders steek ik boven allen uit” op de Stedelijke begraafplaats van Steenbrugge.

Wij hopen in de loop van 2023 u gezond en vredevol te kunnen ontmoeten. Onze wens: STOP de misdadige oorlog in Oekraïne!

Juul Filliaert verbleef tijdens WO 1 in de Panne als uitgever en redactiesecretaris van de oorlogskrant “De Belgische Standaard”. Dichtbij in het College van Veurne was Joe English actief als secretaris bij het “Secretariaat van de Katholieke Vlaamse Hoogstudenten”. Er was een goede verstandhouding tussen de twee secretarissen, journalist Juul en kunstschilder Joe. Zoals wij Samuël De Vriendt in de vorige nieuwsbrieven (38>42) zijn persoonlijke herinneringen aan Joe lieten vertellen, zo geven wij nu het woord aan de kleinzoon van Juul in deze en volgende extra lange nieuwsbrief. Van uit de schatkamer van zijn familiearchief vertelt Luc Filliaert over zijn grootvader Juul en Joe English: “Een ontmoeten op het canvas van de tijd”. Het werd een ontroerend verhaal over een vriendschap die door de oorlogsomstandigheden abrupt werd afgebroken.

Noteer alvast in uw agenda: woensdag 9 november om 20u lezing over “Heldenhuldezerkjes, mythe en werkelijkheid” door Peter Verplancke, conservator Museum Aan de IJzer. Met beeldmateriaal van de Heldenhuldezerken in de Brugse regio door Sam Vanoverschelde, met medewerking van Lambert & Linda Renette (VOS).
Locatie: de abdijkerk van Spermalie, Snaggaardstr. 9, 8000 Brugge. Een organisatie van Davidsfonds regio Brugge, in het kader van “de nacht van de geschiedenis”. In samenwerking met VOS regio Brugge en onze vzw Joe English,kunstschilder. In deze kloosterkapel kan men de merkwaardige Kruisweg (1936) van Samuël De Vriendt bewonderen.

Met onze Ierse roots huldigen we graag deze dag. Niets beters dus dan een verse Nieuwsbrief om dat te ondersteunen. Nummer 43 van Jaargang 14 al! We danken dan ook de vele steungevers die dit werk mogelijk maken.

In deze editie gaan we op zoek naar het verhaal achter het prachtige portret ‘het meisje met de blauwe ogen’ en vertellen we wat meer over een schenking die we mochten ontvangen: tien verloren gewaande originele tekeningen van Joe uit zijn periode in het kamp van Brasschaat, augustus tot oktober 1914. Waarbij onder meer een portret van Valerius De Saedeleer dat een historische waarde kan hebben voor zijn biografie.

“Na WO 2 was er één groot doel en groot besef: dit nooit meer. Er werd een nieuwe wereldorde ingesteld. Loopt dat hele Vredesproject vandaag ten einde? In elk geval moeten wij de moed erin houden en moet ieder op zijn manier strijd voeren.” (Geert Mak, in gesprek met Alicja Gescinska)

Met deze nieuwsbrief sluiten wij een tweede coronajaar af. Het is meteen ook de afronding van een zesdelige reeks over de herinneringen aan een hechte vriendschap. Bij de herdenking van onze dierbare overledenen vraagt men soms: “Gelooft gij in een voortbestaan na dit leven?” of “Zullen wij hen terugzien?” De herinneringen van Samuël De Vriendt aan Joe English geven ons een antwoord: wij zullen verder leven in de herinneringen van onze familie en vrienden over de dood heen.

In aansluiting bij de Kerst- en Nieuwjaarsfeesten die ‘en sourdine’ zullen verlopen, stelden wij een suite samen van variaties op het thema: “Onze Lieve Vrouw van de IJzer”. Omwille van de verwantschap tussen het schilderij van Joe en “Kerstnacht aan de IJzer” van Samuël nemen wij zijn woorden over als eindejaar- wens: “Moge dit schilderij, dat met veel liefde werd bewerkt, de Vredesgedachte meer en meer verspreiden over ons Volk…”

Met deze Nieuwsbrief bereiken wij vandaag meer dan duizend kunstvrienden. Wij weten echter dat niet iedereen beschikt over een digitaal medium. Daarom bezorgen wij nog altijd een versie op papier aan een vijftigtal personen die ons uitdrukkelijk verzoeken om contact te houden en die ons verhaal willen volgen. Graag doen wij dan ook beroep op uw solidariteit en verzoeken u een jaarlijkse bijdrage van 15 € te storten, zodat wij de Nieuwsbrieven kunnen blijven bezorgen. De return? U maakt het mogelijk dat allen betrokken blijven bij de Kunstvrienden van Joe English en Elisa Goedemé. Dank voor uw steun op rek.BE03 1210 4055 6384 met vermelding ‘Nieuwsbrief Joe E. 2022’

De twee verhalen in deze nieuwsbrief over Elisa Goedemé en Joe English, hebben op het eerste gezicht niets met elkaar te maken. Elk verhaal op zich maakt deel uit van een levenspuzzel, het ene toont hoe Elisa opgroeide in Antwerpen. Het andere hoe Joe zijn studies om kunstschilder te worden na Brugge verder kon zetten in Antwerpen. Is het niet wonderbaar hoe het levenspad van twee jonge mensen elkaar konden kruisen om dan samen een weg te vervolgen in de kunstwereld?

Voor de reconstructie van de jeugdjaren van Elisa Goedemé is het ontbreken van biografische gegevens soms frustrerend. Anderzijds is het een uitdaging om met deze beperking verder te gaan. Een fictief verhaal wensen wij niet te brengen. Wel is het een boeiende onderneming om met weinig materiaal op ontdekkingstocht te gaan naar het leven en werk van die bijzondere vrouw. Wie was zij en hoe kon zij de steun en toeverlaat worden van een echtgenoot die na zijn overlijden een fictief personage zou worden, een icoon van de Vlaamse Beweging?

In 1890 schreef Joris De Bom in de inleiding van zijn zangboek, Vlaamse liederen voor de lagere school:

“Het schoonheidsgevoel helpen ontwikkelen, bij middel van reine poëzie en gemoedelijke muziek, en aldus de kinderen opleiden tot fijner voelen, hun voor later een tintje van hoger geestesleven doen te verkrijgen… is een ideaal.” Deze formulering was typisch voor het opvoedings- en onderwijsklimaat in de jaren 1880-1900 waarin Elisa opgroeide. Kunnen wij ons dit idealisme vandaag nog voorstellen? Onze jongeren doorbreken met hun muziek een tijd van sociaal isolement door de coronapandemie. Hun mentale en emotionele gezondheid mag echt wel een nieuwe prioriteit worden in onze samenleving.