Vanaf deze 15de jaargang zetten wij het levensverhaal van Elisa Goedemé verder in de kijker. In dit nr. 46 reconstrueren wij haar muzikale opleiding in het Koninklijk muziekconservatorium van Peter Benoit en aan de Vlaamse Opera van Antwerpen. Kort na haar overlijden verschenen in 1926 tal van bijdragen over Elisa in kranten en tijdschriften. Heel recent konden wij een persknipsel verwerven met een in memoriam over haar als echtgenote van Joe English, moeder van Lieve en Raf en haar engagement in de Vlaamse Muziek.

“… Mevr. English is iemand die haar deel heeft gehad in de Vlaamsche Beweging. Talentvolle kunstziel als zij was ging hare liefde tot de Vlaamsche muziek. Zij was een der apostelen van het Vlaamsche lied. Benoit, Tinel, De Boeck, Van Hoof, Ryelandt, Mestdagh, enz., deed zij Vlaanderen door kennen. Hoeveel maal trad zij niet op in liederavonden? … In de laatste dagen had zij nog aanvaard het lied “De Vlaamsche Bedevaart naar den IJzer “van Jef Van Hoof aan de Vlamingen van Brugge aan te leren. Als leidster van het koor “Vrouwenadel” bracht zij dit koor op een peil dat het met recht doorging als het sterkste koor van de stad … De onvergetelijke Bach-avond, het stoute stuk, was een succes als alle voorgaande…”

Het is onze ambitie om haar levensverhaal zo nauwgezet mogelijk op te roepen. Zonder te vervallen in een hagiografie. Met empathie maar niet te veel. Geen dorre opsomming van gebeurtenissen en feiten. Maar een visie op de persoon in haar kunsthistorische context. Een bijdrage tot de actuele studies over de rol van de vrouw in de kunst. Dit thema mag u verwachten van nr. 46 tot 50. Veel leesgenot!

Juul Filliaert verbleef tijdens WO 1 in de Panne als uitgever en redactiesecretaris van de oorlogskrant “De Belgische Standaard”. Dichtbij in het College van Veurne was Joe English actief als secretaris bij het “Secretariaat van de Katholieke Vlaamse Hoogstudenten”. Er was een goede verstandhouding tussen de twee secretarissen, journalist Juul en kunstschilder Joe. Zoals wij Samuël De Vriendt in de vorige nieuwsbrieven (38>42) zijn persoonlijke herinneringen aan Joe lieten vertellen, zo geven wij nu het woord aan de kleinzoon van Juul in deze en volgende extra lange nieuwsbrief. Van uit de schatkamer van zijn familiearchief vertelt Luc Filliaert over zijn grootvader Juul en Joe English: “Een ontmoeten op het canvas van de tijd”. Het werd een ontroerend verhaal over een vriendschap die door de oorlogsomstandigheden abrupt werd afgebroken.

Noteer alvast in uw agenda: woensdag 9 november om 20u lezing over “Heldenhuldezerkjes, mythe en werkelijkheid” door Peter Verplancke, conservator Museum Aan de IJzer. Met beeldmateriaal van de Heldenhuldezerken in de Brugse regio door Sam Vanoverschelde, met medewerking van Lambert & Linda Renette (VOS).
Locatie: de abdijkerk van Spermalie, Snaggaardstr. 9, 8000 Brugge. Een organisatie van Davidsfonds regio Brugge, in het kader van “de nacht van de geschiedenis”. In samenwerking met VOS regio Brugge en onze vzw Joe English,kunstschilder. In deze kloosterkapel kan men de merkwaardige Kruisweg (1936) van Samuël De Vriendt bewonderen.

Met onze Ierse roots huldigen we graag deze dag. Niets beters dus dan een verse Nieuwsbrief om dat te ondersteunen. Nummer 43 van Jaargang 14 al! We danken dan ook de vele steungevers die dit werk mogelijk maken.

In deze editie gaan we op zoek naar het verhaal achter het prachtige portret ‘het meisje met de blauwe ogen’ en vertellen we wat meer over een schenking die we mochten ontvangen: tien verloren gewaande originele tekeningen van Joe uit zijn periode in het kamp van Brasschaat, augustus tot oktober 1914. Waarbij onder meer een portret van Valerius De Saedeleer dat een historische waarde kan hebben voor zijn biografie.

“Na WO 2 was er één groot doel en groot besef: dit nooit meer. Er werd een nieuwe wereldorde ingesteld. Loopt dat hele Vredesproject vandaag ten einde? In elk geval moeten wij de moed erin houden en moet ieder op zijn manier strijd voeren.” (Geert Mak, in gesprek met Alicja Gescinska)

Met deze nieuwsbrief sluiten wij een tweede coronajaar af. Het is meteen ook de afronding van een zesdelige reeks over de herinneringen aan een hechte vriendschap. Bij de herdenking van onze dierbare overledenen vraagt men soms: “Gelooft gij in een voortbestaan na dit leven?” of “Zullen wij hen terugzien?” De herinneringen van Samuël De Vriendt aan Joe English geven ons een antwoord: wij zullen verder leven in de herinneringen van onze familie en vrienden over de dood heen.

In aansluiting bij de Kerst- en Nieuwjaarsfeesten die ‘en sourdine’ zullen verlopen, stelden wij een suite samen van variaties op het thema: “Onze Lieve Vrouw van de IJzer”. Omwille van de verwantschap tussen het schilderij van Joe en “Kerstnacht aan de IJzer” van Samuël nemen wij zijn woorden over als eindejaar- wens: “Moge dit schilderij, dat met veel liefde werd bewerkt, de Vredesgedachte meer en meer verspreiden over ons Volk…”

Met deze Nieuwsbrief bereiken wij vandaag meer dan duizend kunstvrienden. Wij weten echter dat niet iedereen beschikt over een digitaal medium. Daarom bezorgen wij nog altijd een versie op papier aan een vijftigtal personen die ons uitdrukkelijk verzoeken om contact te houden en die ons verhaal willen volgen. Graag doen wij dan ook beroep op uw solidariteit en verzoeken u een jaarlijkse bijdrage van 15 € te storten, zodat wij de Nieuwsbrieven kunnen blijven bezorgen. De return? U maakt het mogelijk dat allen betrokken blijven bij de Kunstvrienden van Joe English en Elisa Goedemé. Dank voor uw steun op rek.BE03 1210 4055 6384 met vermelding ‘Nieuwsbrief Joe E. 2022’

De twee verhalen in deze nieuwsbrief over Elisa Goedemé en Joe English, hebben op het eerste gezicht niets met elkaar te maken. Elk verhaal op zich maakt deel uit van een levenspuzzel, het ene toont hoe Elisa opgroeide in Antwerpen. Het andere hoe Joe zijn studies om kunstschilder te worden na Brugge verder kon zetten in Antwerpen. Is het niet wonderbaar hoe het levenspad van twee jonge mensen elkaar konden kruisen om dan samen een weg te vervolgen in de kunstwereld?

Voor de reconstructie van de jeugdjaren van Elisa Goedemé is het ontbreken van biografische gegevens soms frustrerend. Anderzijds is het een uitdaging om met deze beperking verder te gaan. Een fictief verhaal wensen wij niet te brengen. Wel is het een boeiende onderneming om met weinig materiaal op ontdekkingstocht te gaan naar het leven en werk van die bijzondere vrouw. Wie was zij en hoe kon zij de steun en toeverlaat worden van een echtgenoot die na zijn overlijden een fictief personage zou worden, een icoon van de Vlaamse Beweging?

In 1890 schreef Joris De Bom in de inleiding van zijn zangboek, Vlaamse liederen voor de lagere school:

“Het schoonheidsgevoel helpen ontwikkelen, bij middel van reine poëzie en gemoedelijke muziek, en aldus de kinderen opleiden tot fijner voelen, hun voor later een tintje van hoger geestesleven doen te verkrijgen… is een ideaal.” Deze formulering was typisch voor het opvoedings- en onderwijsklimaat in de jaren 1880-1900 waarin Elisa opgroeide. Kunnen wij ons dit idealisme vandaag nog voorstellen? Onze jongeren doorbreken met hun muziek een tijd van sociaal isolement door de coronapandemie. Hun mentale en emotionele gezondheid mag echt wel een nieuwe prioriteit worden in onze samenleving.

Toen Karel Goedemé 50 jaar werd huldigde journalist-componist René Vermandere zijn vriend in 1893 met een “Gelegenheidslied – voor bewezen diensten aan goede werken”. Dankzij dit lied kunnen wij u laten kennis maken met de Antwerpse schoonvader van Joe English. Tevens willen wij met onze veertigste (!) Nieuwsbrief postuum hulde brengen aan een verdienstelijke Vader en Grootvader. Tijdens en na WO I was hij een rots in de branding voor zijn dochter Elisa en haar twee kinderen, Lieve en Raf. Het is de start van een reeks bijdragen die wij aan elkaar schakelen tot het levensverhaal van Elisa Goedemé.

Gescheiden van zijn vrouw en kinderen wilde Joe in het rampzalige oorlogsjaar 1917 terug naar Brugge. Een handgeschreven getuigenis van Samuël De Vriendt toont ons hoe heftig dit verlangen was. Door de vruchtbare samenwerking met het familiearchief De Vriendt kunnen wij de reeks “herinneringen van Sam aan Joe” verderzetten in deze dertiende jaargang.

Wij wensen u alvast een zonnige Vlaamse Feestdag en een corona-vrije vakantieperiode toe met familie en vrienden. Veel leesgenot en maak kennis met enkele reacties van onze kunstvrienden.

Tweeduizend jaar geleden beleefde het Joodse volk een drama. Jezus de profeet die men “de zoon van God” en “de koning der Joden” noemde, werd ter dood veroordeeld. Tijdens de komende weken wordt deze historische gebeurtenis in de christelijke traditie herdacht. Kunstenaars als Joe English hebben dit momentum vastgelegd.

Honderd jaar geleden beleefden onze grootouders de éérste wereldoorlog. Op het thuisfront namen de vrouwen het voortouw om te overleven. De mannen uit de actieve bevolking vochten aan het vijandige front. Kameraadschap hield hen overeind. In deze nieuwsbrief getuigt Samuël De Vriendt over deze verbondenheid.

Vandaag worden onze omgangsvormen tot op anderhalve meter geregeld. “Wanneer krijgen wij ons normale leven terug?” Maar de regels nu loslaten zou ons een vals beeld geven. Wat deze crisis ons duidelijk maakt is dat wij gehinderd worden in onze sociale omgang. Het virus zou toch verder blijven rondspoken en onheil aanrichten. Niet alleen de jongeren moeten perspectief krijgen. De pandemie daagt elk van ons uit om in verbondenheid niet alleen om te gaan met beperkingen maar ook met mogelijkheden. Met onze nieuwsbrieven willen wij een bijdrage leveren om het draaglijker te maken.

In dit nieuwe nummer, 39 ondertussen, vind u een zesde aflevering in de reeks ‘kunst in tijden van corona’ en gaan we verder in op de herinneringen van Sam De Vriendt aan Joe English.

De eerste sneeuw in dit nieuwe jaar 2021 gaf ons inspiratie om twee sneeuwlandschappen van Joe English voor te stellen in onze reeks “kunst in tijden van corona”. Wij bevinden ons met Joe in Veurne ten tijde van de harde winter 1916-1917. Zelfs tijdens de moeilijke oorlogsjaren werd er gefeest. Zo vierden bijvoorbeeld de vele leden van de Paulinakring hun Lentefeest in 1917 naar aanleiding van het éénjarig bestaan van deze vereniging. Het is voor ons meteen de start van een reeks herinneringen van Samuël De Vriendt aan Joe English.

Wij bevinden ons tijdens deze winterdagen in een strijd tegen een onzichtbare vijand. Maar het grote verschil is dat wij niet kunnen feesten met familie en vrienden. Door ons verplicht isolement krijgen wij wel andere kansen. Wij redden ons elk in eigen bubbel met praten, aanraken, verzorgen, spelen, eten en drinken, rituelen en wandelingen, lezen en schrijven, werken en… zingen over corona zoals de dames over hun ‘troostengel Paulina’.

In de hoop dat “het gewone leven zich zal kunnen herstellen”.
Beste kunstvriend, via deze nieuwsbief willen wij u persoonlijk bedanken voor de vele welgemeende wensen in dit coronatijdperk. Het gaat u verder goed, hou het veilig en tot weerziens.

Na vier Corona-nieuwsbrieven geïllustreerd met schilderijen van Joe English, zijn wij blij onze Kerst- en Nieuwjaarswensen te mogen aanbieden met het mooie werk van gast-kunstschilder Samuël De Vriendt. Als goede vriend van Joe bleven zij ‘broeders in de kunst’ over de dood heen. Samuël steunde de familie English- Goedemé om Joe’s kunsterfenis te bewaren.

De drie koningen zijn de archetypen voor allen die zoeken naar aangepaste geneesmiddelen en behandelingen tegen het corona-virus. Zoals u in deze nieuwsbrief kunt lezen heeft het virus ook in ons netwerk slachtoffers gemaakt. Wij houden afstand zoals de drie koningen, maar blijven cultureel verbonden met hetzelfde doel: onze mentale en fysieke gezondheid in 2021.