Toen Karel Goedemé 50 jaar werd huldigde journalist-componist René Vermandere zijn vriend in 1893 met een “Gelegenheidslied – voor bewezen diensten aan goede werken”. Dankzij dit lied kunnen wij u laten kennis maken met de Antwerpse schoonvader van Joe English. Tevens willen wij met onze veertigste (!) Nieuwsbrief postuum hulde brengen aan een verdienstelijke Vader en Grootvader. Tijdens en na WO I was hij een rots in de branding voor zijn dochter Elisa en haar twee kinderen, Lieve en Raf. Het is de start van een reeks bijdragen die wij aan elkaar schakelen tot het levensverhaal van Elisa Goedemé.

Gescheiden van zijn vrouw en kinderen wilde Joe in het rampzalige oorlogsjaar 1917 terug naar Brugge. Een handgeschreven getuigenis van Samuël De Vriendt toont ons hoe heftig dit verlangen was. Door de vruchtbare samenwerking met het familiearchief De Vriendt kunnen wij de reeks “herinneringen van Sam aan Joe” verderzetten in deze dertiende jaargang.

Wij wensen u alvast een zonnige Vlaamse Feestdag en een corona-vrije vakantieperiode toe met familie en vrienden. Veel leesgenot en maak kennis met enkele reacties van onze kunstvrienden.

Tweeduizend jaar geleden beleefde het Joodse volk een drama. Jezus de profeet die men “de zoon van God” en “de koning der Joden” noemde, werd ter dood veroordeeld. Tijdens de komende weken wordt deze historische gebeurtenis in de christelijke traditie herdacht. Kunstenaars als Joe English hebben dit momentum vastgelegd.

Honderd jaar geleden beleefden onze grootouders de éérste wereldoorlog. Op het thuisfront namen de vrouwen het voortouw om te overleven. De mannen uit de actieve bevolking vochten aan het vijandige front. Kameraadschap hield hen overeind. In deze nieuwsbrief getuigt Samuël De Vriendt over deze verbondenheid.

Vandaag worden onze omgangsvormen tot op anderhalve meter geregeld. “Wanneer krijgen wij ons normale leven terug?” Maar de regels nu loslaten zou ons een vals beeld geven. Wat deze crisis ons duidelijk maakt is dat wij gehinderd worden in onze sociale omgang. Het virus zou toch verder blijven rondspoken en onheil aanrichten. Niet alleen de jongeren moeten perspectief krijgen. De pandemie daagt elk van ons uit om in verbondenheid niet alleen om te gaan met beperkingen maar ook met mogelijkheden. Met onze nieuwsbrieven willen wij een bijdrage leveren om het draaglijker te maken.

In dit nieuwe nummer, 39 ondertussen, vind u een zesde aflevering in de reeks ‘kunst in tijden van corona’ en gaan we verder in op de herinneringen van Sam De Vriendt aan Joe English.

De eerste sneeuw in dit nieuwe jaar 2021 gaf ons inspiratie om twee sneeuwlandschappen van Joe English voor te stellen in onze reeks “kunst in tijden van corona”. Wij bevinden ons met Joe in Veurne ten tijde van de harde winter 1916-1917. Zelfs tijdens de moeilijke oorlogsjaren werd er gefeest. Zo vierden bijvoorbeeld de vele leden van de Paulinakring hun Lentefeest in 1917 naar aanleiding van het éénjarig bestaan van deze vereniging. Het is voor ons meteen de start van een reeks herinneringen van Samuël De Vriendt aan Joe English.

Wij bevinden ons tijdens deze winterdagen in een strijd tegen een onzichtbare vijand. Maar het grote verschil is dat wij niet kunnen feesten met familie en vrienden. Door ons verplicht isolement krijgen wij wel andere kansen. Wij redden ons elk in eigen bubbel met praten, aanraken, verzorgen, spelen, eten en drinken, rituelen en wandelingen, lezen en schrijven, werken en… zingen over corona zoals de dames over hun ‘troostengel Paulina’.

In de hoop dat “het gewone leven zich zal kunnen herstellen”.
Beste kunstvriend, via deze nieuwsbief willen wij u persoonlijk bedanken voor de vele welgemeende wensen in dit coronatijdperk. Het gaat u verder goed, hou het veilig en tot weerziens.

Na vier Corona-nieuwsbrieven geïllustreerd met schilderijen van Joe English, zijn wij blij onze Kerst- en Nieuwjaarswensen te mogen aanbieden met het mooie werk van gast-kunstschilder Samuël De Vriendt. Als goede vriend van Joe bleven zij ‘broeders in de kunst’ over de dood heen. Samuël steunde de familie English- Goedemé om Joe’s kunsterfenis te bewaren.

De drie koningen zijn de archetypen voor allen die zoeken naar aangepaste geneesmiddelen en behandelingen tegen het corona-virus. Zoals u in deze nieuwsbrief kunt lezen heeft het virus ook in ons netwerk slachtoffers gemaakt. Wij houden afstand zoals de drie koningen, maar blijven cultureel verbonden met hetzelfde doel: onze mentale en fysieke gezondheid in 2021.

Op donderdag 6 augustus 2020 wapperden twee vlaggen aan de grote toegangsdeur tot het Stadhuis van Brugge. Precies 75 jaar geleden werd Hiroshima verwoest door de atoombom “Little Boy”. Vier dagen later op 9 augustus volgde de tweede bom, Nagasaki onderging hetzelfde lot. De Burgemeester en schepenen van Brugge betonen hun solidariteit met de bewoners van de steden die in deze apocalyps terecht kwamen. Het Stedennetwerk “Mayors for Peace” doet over de ganse wereld een oproep tot Vrede: “Nooit meer oorlog”. Het embleem van deze Vredesbeweging is de Japanse Gynkgo-boom. Het blad van deze boom zal als een kunstzinnige zilveren Vredes-award verwerkt worden. Deze ‘award’ wordt uitgereikt aan een actieve organisatie die werkt aan kleine Vrede in onze omgeving. Onze Brugse Burgemeester zal deze prijs overhandigen op dinsdag 15 september 2020 aan één van de kandidaten die werden voorgesteld door het Brugse Vredesplatform. Dit moment van erkenning is tevens een aanloop naar de Vredesweek die doorgaat van zaterdag 19 september tot en met vrijdag 2 oktober. https://www.brugge.be/diversiteit-en-noord-zuidbeleid

Ook in Diksmuide zullen er op zaterdag 5 en zondag 6 september tientallen vlaggen wapperen bij de Paxpoort en rondom het Memoriaal van de Vlaamse Gemeenschap, de IJzertoren. Het zal precies 100 jaar geleden zijn dat een groep Vlaamse burgers te Veurne samen kwamen om voor de éérste maal de vele doden te herdenken van de eerste Wereldoorlog op 4 en 5 september 1920. Deze hulde werd geconcentreerd rond een concrete persoon de kunstschilder en frontsoldaat Joe English. Het zou de opstart worden van de jaarlijkse IJzerbedevaart-traditie. Er werd een comité gevormd waaraan een netwerk van Vlaamse verenigingen konden participeren. Naast de herdenking van de oorlogslachtoffers werd het een pleidooi voor Vrede en Verdraagzaamheid. Het embleem van deze Vredesbeweging is de rode of witte klaproos en de blauwe korenbloem.  In vier talen werd “Nooit meer Oorlog” gebeiteld in de muren van het Memoriaal aan de IJzer.  Zie onze recentste Nieuwsbrief 35-36.  

IOmwille van de corona-maatregelen zal het verloop van de herdenking 100 jaar IJzerbedevaarten gedeeltelijk digitaal aangepast worden. Het aantal deelnemers aan het colloquium op zaterdag 5 september “Klaar voor de Toekomst” wordt beperkt. Wie dit wil bijwonen moet zo vlug mogelijk een reservatie aanvragen bij het secretariaat aan de IJzer. Op zondag 6 september gaat de 93^ste IJzerbedevaart door om 11u op de IJzerweide. Daaropvolgend zal in de loop van de namiddag te Steenkerke bij Veurne een bezinningsmoment en bloemenhulde gehouden worden op de militaire begraafplaats, als herdenking aan alle gesneuvelde frontsoldaten. Muzikale omlijsting wordt verzorgd door Willem Vermandere. Ook voor deze activiteit is inschrijven noodzakelijk via www.aandeijzer.be,     www.100jaarijzerbedevaarten.be of  www.vosnet.org!

De Mens op zoek … naar Vrede !

Ja beste kunstvriend, naar wat zoeken wij eigenlijk? Wat betekent Vrede voor u? Is het meer dan een verafgelegen geopolitiek ideaal? Zijn in tijden van Corona onze persoonlijke fysieke en psychosociale kwetsbaarheid even belangrijk? Vinden wij dan ons streven naar ‘gezond’ samenleven niet minstens even belangrijk? 

Laat het ons weten!

Wanneer je als vrijetijdsbesteding graag in een koor zingt is het echt jammer dat dit vandaag niet meer kan. Maar als zingen je beroep is, dan is deze tijd van verplichte sociale afstand een zware dobber om te verwerken. Ook al heb je het gebrekkige kunstenaarsstatuut in deze moeilijke tijden. Waarom werden onze cultuurmakers in de voorbije jaren zo ondergewaardeerd? Vandaag stellen wij nochtans vast dat musiceren een belangrijke preventieve factor kan zijn voor de Volksgezondheid. Niet alleen voor ons fysiek welbevinden, jawel ook voor het ontwikkelen van onze geestelijke gezondheid.

Zoals het ontwikkelen van empathie, het vermogen om ons in te leven in de muziek van een componist, zanger of pianist. “Een oefening in menselijkheid” noemt Alicia Gescinska deze vorm van preventieve geestelijke gezondheidszorg in haar essay (De Bezige Bij, 2019, 126blz.). Door dit empathisch vermogen ervaren muzikanten en hun publiek een sterke verbondenheid.

Kunstschilders hebben het talent en het vakmansschap om dit samenhorigheidsgevoel te visualiseren. Door de horizontaliteit van het schilderij straalt het een rustige sfeer uit. Aan de linkerzijde staat Elisa Goedemé, echtgenote van de kunstschilder tussen het partituurrekje met “bloemen in een Delftse vaas” en de pianiste. Fier rechtop in een lichtblauwe jurk zingt zij een kunstlied en volgt haar partituur over de schouder van haar begeleidster, Bertha Van Oye, haar vriendin en leerling. Haar wit breeduitvallend feestelijk kleed in contrast met de gesloten zwarte vleugel vormen het visuele centrum van het schilderij. Wat vertolken beide dames in dit art-nouveau decor voor het onzichtbare publiek?

Aan de rechterzijde lezen wij het antwoord op onze vraag: boven de piano hangt met een krans gelauwerd, het dodenmasker van Peter Benoit. Hij werd in de tweede helft van de 19de eeuw “de Vader van de muziek voor het Vlaamse volk” genoemd. Tegen de vleugel aangeleund in haar zwart kloosterhabijt, geniet de zus van de componist van het musicerende duo. Wij mogen aannemen dat tijdens dit huisconcert ten huize van Dr. Rubbrecht in Brugge, een kunstlied van Benoit werd uitgevoerd. Elisa studeerde immers zang en piano aan de Vlaamse Muziekacademie van Antwerpen toen P. Benoit er leraar en directeur was. Op een kunstzinnige manier brachten de kunstschilder, de kunstzangeres en hun publiek hiermee een eerbetoon aan de grote musicus die in 1901 overleed.

Welk lied stond er bij dit herinnerings-moment op het programma? In het kader van vaderdag op 14 juni, opteren wij in het Covid-19-tijdperk voor “Mijn Moederspraak” uit 1889. Een uit het Duits hertaald gedicht van Klaus Groth en op toon gezet door Benoit. In de vijfde en zesde strofe lezen wij de verzen “… en zegt iemand spontaan ‘mijn Vader’ dan klinkt het mij als een bede: geen boze wereld meer, en alles komt weer goed…”

Onze wens voor Vaderdag: wij hopen dat koorzingen en musiceren zo spoedig mogelijk kan heropstarten mits aanpassingen, zoals met een kleine bezetting in een goed verluchte omgeving met voldoende tussenruimte… probeer het alvast in je huiselijke kring,

Vriendelijke groeten van Piet De Baere en Co English

Het is de tijd van Moederdag. Graag schenken wij u deze witte Azalea om er wekenlang van te kunnen genieten. Het portret van “Lieveke met de witte bloemen” sturen wij aan alle vaders en moeders.  Zij zetten zich dagelijks in om de gevolgen te helpen dragen tijdens dit noodzakelijk isolement met hun kinderen. 

Lieveke is jarig! Het kindje van Joe en Elisa draagt een wit jurkje en zwarte schoentjes. Zij krijgt bloemen voor haar éérste verjaardag en kan al flink rechtstaan steunend op de biezen zitting van een leunstoel. Het meisje en de stoel met bloemen lijken te zweven in de ruimte.  “Dag bloem op de stoel, dag witte bloem, bloem, bloem…” zou de Antwerpse tijdgenoot Paul Van Ostayen misschien dichten bij dit lief tafereeltje? Een geschenk van Joe voor Moeder en kind. Het tedere portret wordt bewaard in onze thuisgalerij, gekaderd in de oorspronkelijke feestelijk vergulde lijst.     

Het jaar 1913 was een gelukkige tijd voor het gezin English-Goedemé. Voorlopig huurden zij nog het huis aan de Verversdijk nummer 11 te Brugge. Maar zij hadden grootse plannen. Architect Huub Hoste kreeg de opdracht een ruim huis te ontwerpen voor hen, rustig gelegen te Sint-Michiels. Met een muziekkamer aan de tuinkant voor Elisa en een ruim schildersatelier met veel Noorderlicht. Tegen eind van het jaar zouden zij verhuizen, de bloemen zouden een plaatsje krijgen in de tuin in volle grond. De droom van elk jong gezin.

Zijn de witte bloemen vandaag een symbool voor “de witte woede” van de zorgverstrekkers? Pas enkele jaren geleden manifesteerden mannen en vrouwen uit de Zorg, voor zieken, voor bejaarden en gehandicapten door de Vlaamse steden. Omdat er alweer besparingen op komst waren in de zo genaamde social-profit sector. Met alle gevolgen van dien vandaag: een te krappe personeelsbezetting, een schromelijk tekort aan aangepaste hulpmiddelen en het stilvallen van vele non-profit en sociaal-culturele activiteiten. 

Beste kunstvrienden, 

dank voor uw positieve reactie op onze eerste brief, “Kunst in tijden van Corona”. Het is duidelijk geworden: onze sociale contacten zijn ‘het cement’ van het bouwwerk dat onze samenleving in stand houdt.  Elke dag blijven wij om 12uur in de handen klappen met onze buren, als dank voor de vele zorg, maar ook om het contact warm te houden.  Samen kijken wij uit naar betere tijden.

De bloemen zijn van harte aangeboden, maar denk eraan: Moeder ben je niet voor één dag maar levenslang… Daarom vinden wij het fijn om ook de Oma’s te laten meegenieten.

                                                                                                                                                                                                            Piet De Baere & Co English

Samen met onze buren bedanken wij elke middag om 12u alle personen die zich inzetten voor het behoud van het leven. Van op een veilige afstand drukken wij onze verbondenheid uit en denken wij aan de velen die dag na dag afscheid moeten nemen van hun geliefden. Ook hebben wij het geluk om ‘in ons eigen kot’ dagelijks te mogen genieten van een uniek kunstwerk (115 x 145) van Joe English. “L’Art et la Paix” is de ingekorte titel van dit mooie schilderij dat in onze living hangt. In tijden van corona houdt de symboliek in dit werk ons een spiegel voor.

Het talent van vele kunstenaars is het aanvoelen en kunnen uitdrukken van spanningen in de samenleving. Zo verspreidde zich in Europa iets meer dan honderd jaar geleden een virus in de geopolitieke wereld. Frankrijk en Groot-Brittannië sloten in 1904 een verbond over hun koloniale bezittingen om de expansie van Duitsland te verhinderen. Met de éérste wereldoorlog als resultaat. Daarbij aansluitend gaven de organisatoren van de Romeprijs voor schilderkunst jaargang 1904 in Antwerpen de volgende examenopdracht aan de kandidaten: ‘Kunst en Vrede maken het leven mooier dan het verheerlijken van een oorlogsoverwinning’. Als 22-jarige student nam Joe English deel aan deze wedstrijd en behaalde de tweede prijs. Hij leefde 6 maanden geïsoleerd van zijn familie, aangemoedigd door zijn vrienden en zijn leraars Juliaan De Vriendt en Pol De Mont. Voor zijn proefwerk liet hij zich inspireren door de 15de eeuwse kunstschilder Hans Memling. Joe leerde hem vooral kennen bij de eerste tentoonstelling in 1902 over de “Vlaamse Primitieven” te Brugge.

Zoals op het middenpaneel van het Johannesretabel van Memling, verdeelde English de opbouw van zijn werkstuk in twee vlakken. Op de voorgrond bevinden zich een vijftal personages in een besloten bloementuin. De achtergrond is een desolaat landschap, een slagveld met dode lichamen. Deze visualisering van het thema “Oorlog en Vrede” kunnen wij op een dynamische wijze lezen. Wanneer wij de voorstelling van bovenaan links naar onderaan rechts volgen, worden wij geleid door een personage, gekroond met een lauwerkrans, dat het wapen van een soldaat in bedwang houdt. Zoals de Vergiliusfiguur uit de Divina Commedia van Dante leidt hij ons doorheen de hel van oorlog en dood, het vagevuur van lijden en ziekte en brengt ons via kunst en vrede terug naar het leven. Op het voorplan worden de vier academische kunsten door karakteristieke figuren uitgebeeld. De Bouwkunst wordt gesymboliseerd door een mannelijk personage in rood gewaad dat zich tussen de twee zuilen bevindt die als het ware het tafereel ondersteunen. De rechtopstaande Schilderkunst en de knielende Beeldhouwkunst zijn symbolisch verbonden door een fijne bloemenslinger. De Muziek is een vrouwelijke muzikante die een handorgeltje bespeelt. Deze vier figuren omringen de centrale personages in dit imponerende werk. Het naakte kind dat het Leven symboliseert stapt naar ons toe onder het beschermende gebaar van de Vrede. De boodschap in dit schilderij van English kan gelezen worden als volgt: Vrede en Kunst zijn geen doel op zich maar ondersteunende middelen om het Leven te beschermen en aangenamer te maken.

In deze moeilijke tijden van verdriet en angst kan het schilderij van English een opbeurende boodschap brengen. Dank aan alle kunstenaars, beleidsmensen en zorgverstrekkers die zich inzetten voor de vele hulpbehoevenden, met hoop op betere tijden.

Piet De Baere, Pasen 2020

Het zijn drukke tijden geweest, dan neemt men al eens wat rust maar zo zijn de nieuwtjes hier ook wat achterwege gebleven. Maar we zitten niet stil: na een druk herdenkingsjaar stuurden we in maart Nieuwsbrief 32 uit, met daarin de toespraak die Jan Bockaert, als vertegenwoordiger van het Museum aan de IJzer maar vooral als achterkleinzoon van Dr. Daels, ten berde gaf. U vindt in die nieuwsbrief ook enkele bouwstenen voor het verhaal van Joe en Elisa, want we blijven altijd nieuwe illustraties, documenten en weetjes verzamelen over het koppel.

In aanloop naar het komende jaar 2020, waar de herdenking van de Joe English Hulde in Steenkerke een belangerijke datum wordt, doken we in het archief om te achterhalen welke stukken bijdragen om die geschiedenis verder te kunnen duiden. In Nieuwsbrief 33 schetsen we de eerste dagen, weken en maanden na Joe’s overlijden, hoe het leven na de wapenstilstand stilaan herneemt en een Joe English Hulde comite het daglicht ziet. In Nieuwsbrief 34 ontdekken we verder hoe de verschillende actoren (studenten, Vossen en andere vrienden) in contact met Elisa die Joe English Hulde vorm geven.

Zoals de drie koningen Balthasar, Kaspar en Melchior
op zoek trokken naar het pasgeboren Kind in Bethlehem,
zo zoeken wij het schilderij van Joe English met de vijf kinderen
die op Driekoningendag zingend door de straten trekken van Brugge…

Een nieuwjaarswens met een opdracht dus: we zijn op zoek naar het originele olieverfschilderij. Hebt u tips of aanwijzingen? Dan horen we graag van u…

Dank voor de vele steunende bijdragen die wij als kunstvriend mochten ontvangen
in 2018. Wij bieden onze hartelijke wensen aan al wie ons in 2019 de weg kan wijzen.

*een afbeelding van het schilderij bevindt zich in het kunstalbum uitgegeven door Alfons De
Groeve ‘Uit het werk van Joe English’, De Vlaamsche Boekenhalle Leuven, Gent en Leiden, 1920, 15 blz. + illustraties.
ADVN, Antwerpen, gebruikt het om de ‘Driekoningengesprekken’ over Democratie in de 21ste eeuw (maandag 28 januari 2019) aan te kondigen, Mededelingen nr. 62.